شعر | مارنامه | بهدین اروند
سیل، تخمی نرم به ساحل آورده بود. به لانه پرستوهای جوانی بخشیدمش که بر تیرک سقف پناه گرفته بودند. هادی پرسید: تخم پرستو می‌شناسی؟ گفتم نه. «تخم مار چه؟» پرستوها برنگشتند و شعر مارنامه را نوشتم.
در یک کتیبه آمده:
« جدِّ بزرگِ مار
گیسوی مادری است که حوّای آزگار
از بستر گناه خود آورده یادگار»
-عهد عتیق| سِفرِ نخست| آیه‌ی 4
بیهوده هم‌عزای شماها گریستم
من یک فرشته سقوط کرده نیستم
دست مرا بگیر و کمک کن بایستم
تا نوحه سر گرفته بگویم که کیستم:
-من تخم مارم و پدر و مادرم که مرد
دستی مرا به لانه‌ی گنجشک‌ها سپرد
خرداد بود سینه‌ی گرمی که مادرم
گسترده بود بر من و خواهر برادرم
من یک بهار، آتش مادر چشیدم و
دندانِ نیش، روی جگر می‌ژکیدم و
زخمی به شاخه بودم و آخر رسیدم و
از ابتدای کودکی‌ام ورپریدم و
ای تف به سرنوشت من، ای وای، وایِ پر!
دندانه‌های نیش که روییده جایِ پر
هر یک دلالتی به گناه نکرده بود
رد سیاهِ دستِ کسی پشت پرده بود
…
گنجشک نر که بهاریه شمرد،
مُرد
چشمم به چشمِ‌خانه‌ی مادر که خورد،
مُرد
اول بهار، خواهر خود خوردم و سپس
تا آمدم برای/در افتادم از قفس!
آوازه‌ی بهاریه‌ام تا بهشت رفت
اردیجهنمم بهشت را بهِشت،
رفت
آوازِ “کو نفس کشِ!”من در کرانه‌ها
پیچید و شد مصیبت من نقل چانه‌ها
آوازِ بزدلانه‌ی میدانم آرزوست
ماری چنین میانه‌ی میدانم آرزوست![1]
غیرت خدای- عزَّ و جلَّ- که دشمنی
با چون منی نموده و در هر نمودنی
شکری دو واجب است و به هر شکر اندری
خم می شوی دوباره که یکباره بِکَنی!
…یک دورِ باطل از سرِ میدان هرکجا
تا انتهای گردش پوچی که پا به پا
در خود قدم زدم به خیالاتم آدم‌ام
من گنده گوز هستی‌ام و لاتم؛ آدم‌ام
می‌خواستم برای خودم عاشقی کنم
می‌خواستم برای خودم…
…
نیشی به لب کشیده، غمش را سکوت کرد
راوی فرو نشست و روایت سقوط کرد
بانو ببین تو را به خدا کار و بارِ ما
ای تف به سرنوشت تو و روزگارِ ما!
می خواستم خدا شوم و لاحقی کنم
تسویه‌ی حسابِ تو با مابقی کنم
لیلا به التهاب بیابان بیاورم
«دخترعمو» اسیرِ غمِ «شاتقی»[2] کنم
فکری کنم به حال زمستان پیش رو
فکری به حال گریه کنم؛
رعشه‌ی پتو
…لو می‌دهد سقوطِ مرا در نشیب‌تان
لو می‌دهد که ضامنِ من توی جیب‌تان
در چاکِ سینه‌های خودش خواب رفته‌است
مار از قفس پریده به مرداب رفته‌است
آواز عاشقانه که سرداد در لجن
نصرت نوشت:«وعده و میعاد در لجن!»[3]
می خواستم غزل بسرایم شبانه؛
شوش.
… دیوانی از وصیّت دیوانگانِ شوش
شاعر شوم؛
کلامِ شما را بیاورم
اول قصیده نام شما را بیاورم
زخمی که راه دشنه بجوید شکفتنی است
مار از زبان نیش بگوید که گفتنی است
نامت وزید و قطره‌ی خونی چکیده شد
خون از لبم چکید و غزل آفریده شد:
«آه ای یقین گم شده! ای ماهیِ گریز!»[4]
آیدای من در آینه: آیینه‌های هیز
بانو مدیترانه‌ی رم کرده تا ونیز!
یونانِ شوکرانِ توام؛
…بیشتر بریز!
لیلای باستانیِ ایل و تبار من
تاریخِ بی‌مناسبتِ روزگار من
زیباییِ زنانه‌ی زن؛ «زن‌عیار»ِ من
سنگ محک؛ تمایزِ خاتونک و کنیز!
آن‌چه گذشت، وآن‌چه که باقی است روبرو
نیمی به گریه سر شده نیمی به جستجو
گفته‌است مادرم که میانِ من و تو، «او»
هم تکیه گاه داده و هم گاهِ تکیه؛ نیز
…اینک پسر سپرده به میدانِ جنگ‌تان
یک تکیه‌گاه، گاهِ مبادا و تنگ‌تان
مادر سپرده بود به اهلِ تفنگ‌تان
– با لحنِ خاک‌خورده و با لهجه‌ی غلیظ-
“یَه کُر منه که سا کمر اِسپی‌کوو شیر هرد
تژگا بِلیزمه؛ تشِ سینه‌م که سیر هرد
گیسم گَواه گِرِت، قَسمی هَم وه پیر هرد:
– تَش مَر وِه تش بشینه دا! تشنمه… هَریز!”[5]
یک زن درون سینه‌ام از بدوِ ماجرا
با هر نفس دویده به دنبالِ انتها
گوشی به سینه‌ام که بگیری صدای پا
می‌آید از نفس نفسِ مردکِ مریض!
می‌گرید و شبانه سرِ چاه می‌رود
از چشم‌خانه‌ها به گلوگاه می‌رود
یک زن درون سینه‌ی من راه می‌رود
یک زن درون سینه‌ی من
… گوش کن عزیز
من مارم و نمی‌شنوم؛
مار گردن‌ست
آخر گناه طایفه‌ای گردن من‌ست
بار گناه عالم و آدم به دوش‌مان
گاوم گرفته‌اند و شما هم بدوشمان
بیهوده هم‌عزای شماها گریستم
من
یک فرشته‌ی سقوط کرده نیستم
[1] . از مولانا: «یک دست جام باده و یک دست جعد یار/ رقصی چنین میانه‌ی میدانم آرزوست»
[2] . شعری بلند از اخوان با نام “شاتقی زندانی دخترعمو طاووس” با مطلع:« ای فلانی! زندگی شاید همین باشد/ یک فریب ساده و کوچک/ آن هم از دست عزیزی که تو دنیا را/ جز برای او و جز با او نمی‌خواهی» که در مارنامه به «شاه تقی: شاتقی» اشاره شده.
[3] . «میعاد در لجن» چهارمین مجموعه شعر نصرت رحمانی که در سال 1336 منتشر شد.
[4] . این عبارت در شعر مارنامه از احمد شاملوست: «آه ای یقین گم شده ای ماهی گریز در برکه‌های آینه لغزیده تو به تو»
[5] . «اینک پسرم؛ که در سایه‌ی سفیدکوه شیرخورده؛ (پسری که) آتش‌گاهِ شعله‌ور من است؛ همو که وقتی آتش سینه‌ام را سیر نوشید، گیسوانم را گواه گرفت و به پیر سوگند خورد:
– آتش نمی‌نشیند مگر به به آتش؛ مادر! تشنه‌ام: شعله می‌خواهم!
دیدگاهتان را بنویسید